Πορτογαλία, η χώρα των μεγάλων θαλασσοπόρων

   

   Η Πορτογαλική Δημοκρατία βρίσκεται στο δυτικό άκρο της Ιβηρικής χερσονήσου, στη νοτιοδυτική Ευρώπη. Βόρεια και ανατολικά συνορεύει με την Ισπανία, ενώ νότια και δυτικά βρέχεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό. Η χώρα περιλαμβάνει και δύο νησιά  στον Ατλαντικό, τις Αζόρες και τη Μαδέρα. 

   Έχει έκταση 92.090 τετρ. χιλιόμετρα και πληθυσμό 10.374.822 κατοίκους, σύμφωνα με επίσημες εκτιμήσεις του 2014. Πρωτεύουσα της χώρας είναι η Λισαβόνα και δεύτερη μεγαλύτερη πόλη το Πόρτο.

     

Ιστορικά στοιχεία

       Η χώρα στην αρχαιότητα αναφερόταν ως Λουζιτανία και οι ελληνικές πηγές ανέφεραν τους κατοίκους ως Βακκαιούς, Καλλαικούς,  Ουετονούς και Καρπετανούς. Επίσης οι κάτοικοι αναφέρονταν και ως Λουσιτανοί. Οταν επικράτησαν οι Καλλαικοί, η χώρα ονομάστηκε Καλλαικία -είναι η σημερινή Γαλικία, στο βορά, που ανήκει τώρα στην Ισπανία. Τα παράλια της χώρας είχαν αποικισθεί από τους  Φοίνικες και τους Καρχηδόνιους. 

    Η χώρα κατακτήθηκε ύστερα από σκληρή αντίσταση, από τους Ρωμαίους, που την κράτησαν στην κατοχή τους περίπου 500 χρόνια. Οι Ρωμαίοι την ονόμασαν "επαρχία Λουσιτανίας".

   Το 409 μ.Χ. η χώρα κατακτήθηκε από βόρειους λαούς, τους Αλανούς, τους Σουηβούς και τελικά τους Βησιγότθους. 

     Τον 8ο αιώνα μ.Χ. κατακτήθηκε από τους Σαρακηνούς και αποτέλεσε χαλιφάτο.

     Ο Φερδινάνδος της Καστίλλης κατάκτησε όλη τη χώρα και της έδωσε το όνομα "Πορτογαλία". Γύρω στο 1110 ο Αλφόνοσος ο ΣΤ ,βασιλιάς της Καστίλλης, παραχώρησε την Πορτογαλία ως κομητεία στο γαμπρό του, δηλαδή το σύζυγο της κόρης του, Ερρίκο της Βουργουνδίας. Ο Ερρίκος σταδιακά ανεξαρτητοποιήθηκε πλήρως και ο διάδοχός του, δηλαδή ο γιος του Αλφόνσος, όταν νίκησε τους Άραβες το 1136 ανακηρύχθηκε από το στράτευμα βασιλιάς.

   Από τότε ξεκινά η ανεξάρτητη ιστορία της Πορτογαλίας, που γρήγορα εξελίχθηκε σε μεγάλη ναυτική και αποικιοκρατική δύναμη Ανακάλυψαν το νησί Μαδέρα στα Κανάρια Νησιά, το Πράσινο Ακρωτήριο στην Αφρική  και το 1480 το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας.

    Στη συνέχεια οι Πορτογάλοι ανέπτυξαν αποικιακό κράτος στην Αφρική, την Ινδία και τη Νότια Αμερική,  ενώ θαλασσοπόροι της χώρας έφτασαν μέχρι την Ιαπωνία και την Κίνα.

    Το 1526 εδραιώθηκε στην Πορτογαλία η Ιερά Εξέταση και αυτό ανέστειλε την πολιτισμική άνθιση της χώρας, αλλά προκάλεσε και κοινωνικά προβλήματα, που σε συνδυασμό με την παραμέληση της γεωργίας και την άνοδο των ισπανικών δυνάμεων, οδήγησε στην κατάληψη της χώρας από τον Ισπανό βασιλιά Φίλιππο Β΄και μέχρι το 1640 η Πορτογαλία κυβερνιόταν από αντιβασιλέα, εκπρόσωπο του βασιλιά της Καστίλης. Οι πίεση των ισπανικών συμφερόντων σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του ολλανδικού κράτους στη θάλασσα και στο εμπόριο, έφερε το μαρασμό στην οικονομία της Πορτογαλίας. Οι Ολλανδοί κατέκτησαν τότε τις περισσότερες αποικίες των Πορτογάλων.

  Το 1640, με την ευκαιρία της επανάστασης της Καταλωνίας, επαναστάτησαν εναντίον των Ισπανών και οι Πορτογάλοι. Ανέκτησαν την ανεξαρτησία τους, αλλά ακολούθησε ο 25ετής πόλεμος με την Ισπανία. Ανέκτησε τη Βραζιλία και τις αφρικανικές της αποικίες, αλλά αναγκάστηκε να παραχωρήσει τη Βομβάη των Ινδιών στη Βρετανία και τη Θέουτα, στα βόρεια παράλια του Μαρόκου, στην Ισπανία. 

    Το 1775 η Πορτογαλία ταύτισε την εξωτερική της πολιτικής με της Αγγλίας και συμμετείχε σε όλους τους πολέμους εναντίον της Γαλλίας,  με αποτέλεσμα το 1807 να κατακτηθεί από τα νικηφόρα τότε γαλλοϊσπανικά στρατεύματα.

   Όταν αποχώρησαν τα γαλλοϊσπανικά στρατεύματα στην Πορτογαλία άρχισε μια μακρά περίοδος κοινωνικών και δυναστικών ταραχών, με βασικότερο αίτιο του τριγμού της οικονομίας την ανεξαρτησία της Βραζιλίας το 1822. Η χώρα ταλανίστηκε επί σχεδόν ένα αιώνα.

   Η είσοδος στον 20ο αιώνα σημαδεύεται από οικονομική αστάθεια που έχει πολλαπλές συνέπειες τόσο στην πολιτική όσο και στην κοινωνική ζωή της χώρας: πολιτικές ταραχές, αναστατώσεις και στις ένοπλες δυνάμεις, εξάρτηση από ξένα οικονομικά κέντρα και μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα προς την Αμερική και τις Αφρικανικές αποικίες. Το 1908 ο βασιλιάς της Πορτογαλίας ανέθεσε έκτακτες εξουσίες στο Φράνκο, καταλύοντας τη συνταγματική νομιμότητα, γεγονός που προκάλεσε επαναστατικά κινήματα και οδήγησε στη δολοφονία του βασιλιά Καρόλου Α΄ και του διαδόχου του Λουδοβίκου. 

  Το 1910 μετά την ανατροπή του βασιλιά Μανουήλ Β΄, η Πορτογαλία  ανακηρύχθηκε προεδρική δημοκρατία, Πρώτος πρόεδρος της χώρας αναδείχθηκε ο Εμανουέλ ντε Αριάγκα. 

      Όμως αυτό δεν έδωσε τέλος στις εξεγέρσεις και μετά τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο η πολιτική κατάσταση ήταν ρευστή, καθώς  κυριαρχούσε η βία των πολιτοφυλακών και ένας γενικά μεσοαστικός ελιτίστικος αυταρχισμός. Επίσης, πολλές κυβερνήσεις αλληλοδιαδέχονταν η μια την άλλη-σημειώνοντας την υψηλότερη κυβερνητική αστάθεια στην Ευρώπη (τέσσερις φορές άλλαξαν οι αρχηγοί του κράτους). 

   Το 1911 επήλθε χωρισμός Κράτους και Εκκλησίας γεγονός που έφερε σε ρήξη το νεαρό δημοκρατικό καθεστώς με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία της χώρας και το Βατικανό.

   Η Πορτογαλία έλαβε μέρος στον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο  στο πλευρό της Αντάντ.  Νέες μορφές δεξιού αυταρχισμού αναδύθηκαν μεταπολεμικά: οργανώσεις της ριζοσπαστικής δεξιάς με ελιτίστικο χαρακτήρα        Το 1921  θα λάβει χώρα ένα πραξικόπημα, το οποίο θα αποτύχει, από ομάδα αξιωματικών οι οποίοι είχαν ιδρύσει το ‘’Εθνικό Ρεπουμπλικανικό Προεδρικό Κόμμα’’. Στη χώρα, η οποία πλήττονταν από υψηλό πληθωρισμό, μεγάλο δημόσιο χρέος και χαμηλότατη οικονομική ανάπτυξη, εδραιώθηκε τελικά, το Μάιο  του 1926 η δικτατορία του Αντόνιο ντι Ολιβέιρα Σαλαζάρ. Το  εξαιρετικά αυταρχικό αυτό καθεστώς επιβίωσε για σαράντα οκτώ χρόνια. Επέβαλε μονοκομματικό καθεστώς, απαγόρευσε τα εργατικά συνδικάτα και καθιέρωσε κορπορατιστικό κράτος.

  Στο Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο  η χώρα αρνήθηκε για πρώτη φορά να ταυτιστεί με την εξωτερική πολιτική της Βρετανίας και έμεινε ουδέτερη. Μετά το τέλος του πολέμου άντεξε σε εσωτερικούς κλυδωνισμούς που προκάλεσαν απεργίες και αντιμετώπισε επιτυχώς στρατιωτικό κίνημα το 1947. Το καθεστώς Σαλαζάρ, υπήρξε ανθεκτικό επειδή οι αντίπαλοί του ήταν διαιρεμένοι και εξορίσθηκαν ή φυλακίσθηκαν. Το καθεστώς ενισχύθηκε το 1949, όταν η Πορτογαλία έγινε μέλος του ΝΑΤΟ.

  Το 1963, στη Λισαβόνα, 1.000 φοιτητές αψήφησαν την απαγόρευση του καθεστώτος Σαλαζάρ και συγκεντρώθηκαν έξω από το κτίριο του Πανεπιστημίου, διεκδικώντας το αυτονόητο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες δικαίωμα να συστήνουν φοιτητικούς συλλόγους. "Κάτω το 044032" έγραφε ένα από τα πανό. Ο αριθμός ανταποκρινόταν στο διάταγμα που απαγόρευε τους συλλόγους και τις φοιτητικές εκδηλώσεις, ακόμη και τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας των Φοιτητών, ένα ακόμη αίτημα των Πορτογάλων φοιτητών. Όλα αυτά δεν φάνηκαν να συγκινούν τους δύο γηραιούς, σκληρούς και επί δεκαετίες δικτάτορες της Ιβηρικής χερσονήσου,  τον Φρανθίσκο Φράνκο  της Ισπανίας  και τον Σαλαζάρ της Πορτογαλίας, οι οποίοι συναντήθηκαν στις 15 Μαϊου 1963,  για να συζητήσουν "διεθνή και εσωτερικά προβλήματα". Η ώρα της αποχώρησής τους απείχε ακόμη αρκετά

  Από το 1961 έως το 1974 η Πορτογαλία προσπάθησε να διατηρήσει με πολέμους τις αποικίες που της είχαν απομείνει. Στη δεκαετία του 1970 ήταν οι μόνοι Ευρωπαίοι , οι οποίοι προσπαθούσαν να κρατηθούν με τη βία στην Αφρική. Η διαδικασία της  απελευθέρωσης των Πορτογαλικών αποικιών ήταν αποτέλεσμα του υψηλού οικονομικού και έμψυχου κόστους-το 25% της Πορτογαλικής νεολαίας υπηρετούσε στις ένοπλες δυνάμεις- αλλά και της  πτώσης της δικτατορίας το 1974. 

 Τον Απρίλιο του 1974 έγινε η "Επανάσταση των Γαρυφάλων", όπως ονομάστηκε το αναίμακτο πραξικόπημα από αριστερούς στρατιωτικούς, οι οποίοι και οδήγησαν τη χώρα στη δημοκρατία. Παράλληλα η χώρα απέδωσε την ανεξαρτησία στις αποικίες της και επέστρεψαν στην Πορτογαλία πάνω από ένα εκατομμύριο Πορτογάλοι μετανάστες -κυρίως από την Αγκόλα  και τη Μοζαμβίκη. Η τελευταία αποικία που παρέδωσαν ήταν το Μακάου,  που αποδόθηκε στην Κίνα το 1999. Το 2002 οι Πορτογάλοι αναγνώρισαν και επίσημα την ανεξαρτησία του Ανατολικού Τιμόρ..

       Ακόμη κι αν δεν αποτελεί πλέον τον κρυφό παράδεισο της Ιβηρικής, όπως θεωρούνταν κάποτε, η μικρή και πολύχρωμη χώρα έχει καταφέρει να διατηρήσει στις παραδοσιακές γωνιές της μια αυθεντικότητα που σπάνια συναντάται σε τουριστικούς προορισμούς. Οι κοσμοπολίτες θα λατρέψουν την ηλιόλουστη και ατμοσφαιρική Λισαβόνα, την πόλη των επτά λόφων και του σύγχρονου fado, τον πρώτο σε προτίμηση τουριστικό προορισμό της χώρας – ειδικά για τους Έλληνες. Η ζωντάνια της Braga, μεγάλης πόλης του Βορρά, της χάρισε τον τίτλο της Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας Νέων για το 2012, ενώ η Coimbra διαθέτει ένα από τα ιστορικότερα και αρχαιότερα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Οι φυσιολάτρες, πάλι, δεν πρέπει να χάσετε την ευκαιρία να κατασκηνώσετε στα σύνορα με την ισπανική Γαλικία, για να ανακαλύψετε τα μυστικά του Parque Nacional da Peneda-Geres. Μπείτε στο κλίμα με εξερευνητική –ταιριαστή με την Ιστορία της περιοχής– διάθεση: Μια και η Πορτογαλία διαθέτει ακτογραμμή σχεδόν χιλίων χιλιομέτρων, είναι αδύνατο να μη βρείτε την ιδανική για εσάς παραλία σε περιοχές όπως το κοσμοπολίτικο Cascais, το πιο... ακατέργαστο Sagres (η αλλοτινή άκρη του κόσμου) ή παραδίπλα στο Lagos, ορμητήριο της εποχής των μεγάλων εξερευνήσεων. Επίσης, το καταπράσινο και με εξωτική βλάστηση νησιώτικο σύμπλεγμα της Μαδέρα διαθέτει περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους που προστατεύονται από την UNESCO. Η τοπική κουζίνα (culinaria portuguesa) έχει μεσογειακό χρώμα και… μια δόση παραπάνω μπαχαρικά, γεγονός που αιτιολογείται από το ότι η άλλοτε ισχυρή αυτοκρατορία εισήγαγε προϊόντα από τις αποικίες της στις Ινδίες, στην Περσία κ.α. Όσοι εκτιμούν το γλυκό και δυνατό κρασί, το ντόπιο πόρτο είναι απλώς must: οι κοιλάδες του ποταμού Ντούρο έχουν την αποκλειστικότητα της παραγωγής του. 

Μαδέρα

Μαδέρα