Αρχαία Αγορά, Ακαδημία Πλάτωνος, Πνύκα, Άρειος Πάγος

       *ΑΡΧΑΙΑ ΑΓΟΡΑ

            Η  αρχαία αγορά της Αθήνας είναι ο ανοικτός χώρος που βρίσκεται εγγύτατα και βορειοδυτικά της Ακρόπολης. Στην αρχαιότητα αποτελούσε διοικητικό, φιλοσοφικό, εκπαιδευτικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και κυρίως το οικονομικό κέντρο της πόλης. Την Αρχαία Αγορά διέσχιζε η Οδός των Παναθηναίων,   από την οποία περνούσε  η μεγάλη πομπή προς την Ακρόπολη  κατά την διάρκεια των εορτασμών των Παναθηναίων,  που θέσπισε ο Πεισίστρατος  και τελούνταν το τρίτο έτος κάθε Ολυμπιάδας.

            Αρχικά, από την  ΠροΪστορική  εποχή (3500 π.Χ), ήταν χώρος κατοίκησης και ταφής ενώ απέκτησε την μετέπειτα χρήση του ως δημόσιος χώρος, κατά την έννοια του όρου, (αγορά < αγείρω =συγκεντρώνω), από τον 6ο αιώνα π.Χ. και ύστερα για να φθάσει στην οριστική του μορφή τον 2ο αιώνα (μ.Χ.).

          Στο χώρο της Αγοράς παρατηρούνται πολλά ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας ήδη από τους νεολιθικούς χρόνους. Βρέθηκαν πολλοί τάφοι με αξιόλογα κτερίσματα, κυρίως αγγεία.

             Ο χώρος φαίνεται να χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο και κατά τους Μυκηναϊκούς χρόνους, εποχή κατά την οποία η πόλη αναπτυσσόταν νότια της Ακροπόλεως. Βρέθηκαν πολλοί τάφοι, εκ των οποίων αρκετοί θαλαμοειδείς, οι οποίοι ήταν παραταγμένοι εκατέρωθεν του δρόμου που αργότερα θα γινόταν η οδός των Παναθηναίων.

             Κατά την Γεωμετρική εποχή δεν παρατηρείται ιδιαίτερη δραστηριότητα και ο χώρος της Αγοράς αποκαλείται Κεραμεικός. 

             Γύρω στο 600 π.Χ. ο Σόλωνας μεταφέρει το διοικητικό κέντρο της πόλης από την παλιά αγορά (την λεγόμενη "Αγορά του Θησέα" που βρισκόταν δυτικά της Ακρόπολης) στον χώρο του Κεραμεικού.               Λίγο αργότερα, ο Πεισίστρατος  τειχίζει την πόλη και ο χώρος της Αγοράς χωρίζεται σε Έξω και Έσω Κεραμεικό. Ο Έσω Κεραμεικός καθιερώθηκε ως το πολιτικό κέντρο της πόλης ενώ ο Έξω Κεραμεικός ήταν έξω από τα τείχη και ήταν ο χώρος ταφής των νεκρών.

             Η ονομασία της Αγοράς και της περιοχής ως Κεραμεικός διατηρήθηκε μέχρι και τους Ρωμαϊκούς χρόνους.   

          Οι πρώτες ανασκαφές του χώρου της αρχαίας αγοράς ξεκίνησαν τον 19ο αιώνα από την Αρχαιολογική Εταιρία  και από Γερμανούς αρχαιολόγους. Η συστηματική όμως ανασκαφική αρχαιολογική έρευνα ξεκίνησε από την  Αμερικανική Σχολή  Κλασικών Σπουδών  το 1931 μέχρι το 1941, (α΄ περίοδος), από το 1946 μέχρι το 1960, (β΄ περίοδος), το 1969 (γ΄ περίοδος) και από το 1980 που συνεχίζει μέχρι σήμερα.

           Ο χώρος θεωρούνταν ιερός γιατί ο Θησέας  είχε κρύψει εκεί την Ελένη και από σεβασμό για τη μακρά παράδοση και την ταύτισή του με τους Διόσκουρους, οι Σπαρτιάτες  δε θα τον κατέστρεφαν,  όταν εισέβαλαν το 413 π. Χ. στην Αττική. 

          Σημειώνεται ότι ο αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας αγοράς της Αθήνας που λειτουργεί από το 1957, εποπτεύεται σήμερα από την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία,  που υπάγεται στο Υπουργείο Πολιτισμού.

*ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ

           

            Η Ακαδημία ιδρύθηκε στην Αθήνα γύρω στο 387 π.Χ. από τον Πλάτωνα μετά το πρώτο ταξίδι του (398-390 π.Χ.) στη Σικελία. Βρίσκονταν σε ένα άλσος του προαστίου των Αθηνών, την Ακαδήμεια, αφιερωμένο στον Αθηναίο ήρωα Ακάδημο, από το όνομα του οποίου προέρχεται και η ονομασία της.

             Η Ακαδημία συνέχισε τη λειτουργία της σε όλην την περίοδο της Ελληνιστικής περιόδου,  για να διακοπεί η λειτουργία της για τέσσερα χρόνια κατά τον πρώτο Μιθριδατικό πόλεμο .

                Έκλεισε οριστικά το 529, μετά από σχεδόν 10 αιώνες συνεχούς παρουσίας, όταν καταργήθηκε από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό.    

      Ο σημερινός επισκέπτης της Αθήνας μπορεί να επισκεφτεί την τον αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας που βρίσκεται εκατέρωθεν της οδού Κρατύλου στην περιοχή Κολωνού και Ακαδημίας Πλάτωνος. Εκεί βρίσκονται τα σημαντικά μνημεία, κάποια προγενέστερα της Ακαδημίας, όπως η ιερά οικία  των γεωμετρικών χρόνων, το γυμνάσιο του πρώτου π.Χ. αιώνα, όπου αθλούνταν οι μαθητές-φοιτητές, η πρωτοελλαδική αψιδωτή οικία και το περίστυλο κτίριο του  4ου π.Χ. αιώνα.

        *ΠΝΥΚΑ

              Η Πνύκα είναι η θέση - περιοχή όπου συγκαλούνταν η Εκκλησία του Δήμου, δηλαδή η συνέλευση των Αθηναίων, στην Αρχαία Αθήνα, από τον 6ο αιώνα μέχρι το τέλος του 4ου αιώνα π. Χ.                     Βρίσκεται στο μέσον της κατά διεύθυνση Βορρά-Νότου λοφοσειράς έναντι και Δυτικά της Ακρόπολης  και μεταξύ των ακραίων υψωμάτων, του λόφου των Νυμφών (βόρειο άκρο) και  του λόφου των Μουσών  ή Φιλοπάππου (νότιο άκρο).

            Από το αρχαίο "βήμα" του ιερού χώρου αυτού αγόρευσαν σπουδαίοι πολιτικοί, στρατηγοί και ρήτορες όπως ο Περικλής, ο Θεμιστοκλής, ο Δημοσθένης,  ο Αισχίνης κ.ά.     

          Όλος ο σημερινός αρχαιολογικός χώρος της Πνύκας, στην αρχαιότητα, αποτελούσε επίσης σπουδαίο ιερό χώρο, που ήταν αφιερωμένος στον "Πατέρα ανδρών τε θεών", το Δία,  που θεωρούνταν μέγας προστάτης του αθηναϊκού πολιτεύματος. Για τον σκοπό αυτόν υπήρχε και ο μεγάλος "Βωμός του Αγοραίου Διός". Επίσης ο ίδιος χώρος ήταν αφιερωμένος στον Δία τον Ύψιστον με απόδοση χαρακτήρα θεού θεραπευτή, όπως αποδεικνύουν τούτο οι λαξευμένες κόγχες, καθώς και άλλα λαξεύματα στο φυσικό βράχο, όπου και η αναφορά: "Ιερό Διός Υψίστου".

          Από το τέλος του 4ου αιώνα ο χώρος παρέμενε μόνο ιερός, αφού οι συνελεύσεις των Αθηναίων μεταφέρθηκαν στο θέατρο του Διονύσου.

            Αιώνες αργότερα και συγκεκριμένα στις 7 Οκτωβρίου  1838 ο γηραιός στρατηγός και εν ενεργεία Σύμβουλος Επικρατείας Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Γέρος του Μοριά,  επισκέφθηκε το Βασιλικό Γυμνάσιο της Αθήνας (νυν 1ο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Αθήνας),  για να παρακολουθήσει τη διδασκαλία του γυμνασιάρχη Γεωργίου Γενναδίου (1784-1854) για τον Θουκυδίδη. Τόσο εντυπωσιάστηκε από την  παράδοση  του γυμνασιάρχη  και από την θέα  τόσων  μαθητών, ώστε εξέφρασε την επιθυμία να μιλήσει και ο ίδιος προς τους μαθητές. Την πρότασή του αποδέχθηκε ο Γεννάδιος και λόγω της στενότητας του χώρου και του πλήθους των μαθητών, η ομιλία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη ορίσθηκε για τις 10 το πρωί της 8ης Οκτωβρίου  1838 στην Πνύκα.

           Το γεγονός μαθεύτηκε στη μικρή τότε Αθήνα και εκτός από τους μαθητές, πλήθος ανθρώπων  διαφόρων επαγγελμάτων και τάξεων συνέρρευσε στην Πνύκα το πρωί της 8ης Οκτωβρίου για να ακούσει τον ηγέτη της Επανάστασης του '21.

           Ξαφνικά, στον χώρο της ομιλίας εμφανίσθηκε  σμήνος χωροφυλακής,  αποφασισμένο να διαλύσει τη συγκέντρωση, επειδή προφανώς, ως  όργανο της τάξης  του βασιλιά Όθωνα,  τη θεώρησε αντικαθεστωτική. Όμως, μετά τη διαβεβαίωση του γυμνασιάρχη και των καθηγητών , οι χωροφύλακες αποχώρησαν και η ομιλία έγινε κανονικά. Άλλωστε, ο Κολοκοτρώνης δεν αποτελούσε κίνδυνο για τη δυναστεία, αφού τα είχε βρει με τον Όθωνα και κατείχε μάλιστα το αξίωμα του Συμβούλου της Επικρατείας, δηλαδή του πολιτικού συμβούλου του βασιλιά. 

         *ΆΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ

        

            Ο Άρειος Πάγος (Άρης+πάγος=βράχος)  είναι βραχώδης λόφος βορειοδυτικά της Ακρόπολης, ύψους περίπου 115 μέτρων, που προβάλλει  μεταξύ της Ακρόπολης και των λόφων Πνύκας και Αγοραίου Κολωνού. Το όνομά του προέρχεται  από το θεό Άρη , που κατά την ελληνική μυθολογία δικάστηκε εκεί από τους θεούς του Ολύμπου  για το φόνο του γιου του Ποσειδώνα .

            Στην αρχαιότητα  ο βράχος αυτός ήταν αφενός, τόπος λειτουργίας δικαστικού σώματος και συγκεκριμένα της Βουλής του Αρείου Πάγου,   οι αρμοδιότητες του οποίου μετά το 462 π.Χ.ήταν η εκδίκαση υποθέσεων φόνων εκ προμελέτης, εμπρησμών και ιεροσυλιών, και αφετέρου θρησκευτικός τόπος  με αρκετά ιερά,  σπουδαιότερο των οποίων ήταν το των Σεμνών θεαινών ή Ευμενίδων η πιθανή θέση του οποίου προσδιορίζεται σε βορειοδυτική κοιλότητα του βράχου.

            Στη βόρεια πλαγιά του λόφου εντοπίστηκε νεκροταφείο με θολωτούς και λαξευμένους τάφους που ανάγεται στη μυκηναϊκή και γεωμετρική περίοδο (1600 - 700 π.Χ.). Εικάζεται πως αυτό ήταν και το αρχαιότερο νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας. 

            Από τον 6ο αιώνα π.Χ. φαίνεται πως στο λόφο αυτόν αναπτύχθηκε οικισμός που αποτελούσε μέρος του αριστοκρατικού δήμου της Μελίτης , στον οποίο και ανήκουν τα διάφορα θεμέλια οικιών, δαπέδων φρεάτων και αγωγών που έχουν αποκαλυφθεί κατά την αρχαιολογική έρευνα.

           Περίπου το 51 μ. Χ. ο απόστολος  Παύλος οδηγήθηκε στον Άρειο Πάγο, όπου και κήρυξε για πρώτη φορά το Χριστιανισμό στους Αθηναίους. Από το κήρυγμά του εκείνο φαίνεται να προσηλύτισε μόνο δύο ακροατές,τον επιφανή Διονύσιο Αρεοπαγίτη,  το σημερινό προστάτη Άγιο της Αθήνας, που κατά την παράδοση ήταν και ο πρώτος επίσκοπος  της πόλης, και μία γυναίκα, τη Δάμαριν.

          Κατά την "ύστερη ρωμαϊκή περίοδο" (4ος - 6ος αιώνας μ.Χ.) στη βόρεια πλαγιά του λόφου και πάνω από τ΄ αρχαία κτίσματα των κλασσικών χρόνων ανεγέρθηκαν τέσσερις πολυτελείς επαύλεις που πιθανότερα ανήκαν σε σοφιστές και λειτουργούσαν ως φιλοσοφικές σχολές.

         Στα μέσα του 16ου αιώνα στη κορυφή του λόφου ανεγέρθηκε χριστιανικός ναός προς τιμή του Διονυσίου του Αρεοπαγίτη.