Η Ακρόπολη της Αθήνας και τα μνημεία της

Η Η σημασία της  λέξης "ακρόπολη"

           ακρόπολη προέρχεται από το συνδυασμό των λέξεων άκρος και πόλις και κυριολεκτικά σημαίνει  το ακρότατο σημείο της πόλης

  . Για αμυντικούς  σκοπούς, οι οικιστές επέλεγαν ένα υπερυψωμένο σημείο, συχνά ένα λόφο με απότομες πλευρές. Σε πολλά μέρη στον κόσμο, αυτοί οι πρώιμοι οχυροί οικισμοί γίνονταν ο πυρήνας μεγάλων πόλεων, που επεκτείνονταν στο επίπεδο έδαφος γύρω από την  ακρόπολη. Τέτοια παραδείγματα είναι οι πόλεις της  Αθήνας και της Ρώμης.

      Η  λέξη ακρόπολη, παρ' όλο που συνδέεται κυρίως με ελληνικές πόλεις, όπως η Αθήνα, το Άργος, η  αρχαία Θήβα και η αρχαία Κόρινθος,  μπορεί να χρησιμοποιηθεί γενικά για όλους τους οχυρούς οικισμούς πάνω σε λόφους, μεταξύ αυτών στη Ρώμη, , στην Ιερουσαλήμ,  στην κελτική Μπρατισλάβα  και σε πολλές πόλεις της Μικράς Ασίας..

      Η πιο γνωστή ακρόπολη είναι η Ακρόπολη της Αθήνας, στην οποία   δεσπόζει το μνημείο του  Παρθενώνα

    . Παρόλο που αρχικά οι ακροπόλεις εντοπίζονται στην ηπειρωτική Ελλάδα, η κατασκευή τους γρήγορα εξαπλώθηκε στις ελληνικές αποικίες, κατά την  Αρχαϊκή Περίοδο..

      Λόγω του κλασικού ελληνορωμαϊκού ρυθμού,  η μεγάλη πέτρινη εκκλησία της Ιεραποστολής Σαν Χουάν Καπιστράνο  έχει ονομαστεί η «Αμερικανική Ακρόπολη».

         Σε άλλα μέρη του κόσμου αναπτύχθηκαν άλλα ονόματα για ψηλούς οχυρούς οικισμούς, όπως  Αλκαζάρ,  που συχνά ενίσχυαν ένα φυσικό οχυρό τόπο.

        Στην κεντρική Ιταλία, , πολλές μικρές αγροτικές κοινότητες ακόμα απλώνονται στη βάση ενός οχυρωμένου οικισμού γνωστού ως «La Rocca".

Η Ακρόπολη της Αθήνας  και τα μνημεία της

          

            Η Ακρόπολη και τα μνημεία της, έξοχα δημιουργήματα της ύψιστης στιγμής της Αθηναϊκής Δημοκρατίας αποτελούν το σημαντικότερο αρχιτεκτονικό και καλλιτεχνικό σύνολο που κληροδότησε στον κόσμο η Ελληνική Αρχαιότητα. Ωστόσο η μοναδική φυσιογνωμία που απέκτησε κατά τους κλασικούς χρόνους δεν είναι δημιούργημα μιας μόνον ιστορικής περιόδου,  αλλά αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης εξέλιξης από τα πανάρχαια χρόνια.

      Ο βραχώδης λόφος, ύψους 156μ. από την επιφάνεια της θάλασσας, στο κέντρο του Aττικού λεκανοπεδίου, φυσικά οχυρός και με άφθονες πηγές νερού στις πλαγιές του, κατοικήθηκε ήδη από το 3000 π.Χ..

    Έδρα του ισχυρότερου ηγεμόνα της Αττικής κατά τα μυκηναϊκά χρόνια, 1500-1100 π.Χ. γίνεται αποκλειστικά θρησκευτικό κέντρο κατά την γεωμετρική και αρχαϊκή εποχή , κατά την οποία χτίζονται τα πρώτα μνημειώδη οικοδομήματα : Παρθενώνας, Προπύλαια, Εκατόμπεδος ναός στη θέση του μετέπειτα Παρθενώνα, Αρχαίος Ναός νότια του Ερεχθείου κ.α. Τα κτήρια αυτά καθώς και τα άπειρα αφιερώματα των πιστών καταστράφηκαν κατά την επιδρομή των Περσών το 480 π.Χ.

Ο ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ

         Ο Παρθενώνας είναι ναός, χτισμένος προς τιμήν της θεάς Αθηνάς, προστάτιδας της πόλης της Αθήνας. Υπήρξε το αποτέλεσμα της συνεργασίας σημαντικών αρχιτεκτόνων και γλυπτών στα μέσα του 5ου π.Χ, του "χρυσού αιώνα" του Περικλή. Η εποχή της κατασκευής του συνταυτίζεται με τα φιλόδοξα επεκτατικά σχέδια της Αθήνας και της πολιτικής κύρους που ακολούθησε έναντι των συμμάχων της κατά την περίοδο της αθηναϊκής ηγεμονίας στην Αρχαία Ελλάδα.

              Ο Παρθενώνας αποτελεί το λαμπρότερο μνημείο της Αθηναϊκής πολιτείας και τον κολοφώνα του δωρικού ρυθμού. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 448/7 π.Χ. και τα εγκαίνια έγιναν το 438 π.Χ. στα Μεγάλα Παναθήναια, ενώ ο γλυπτός διάκοσμος περατώθηκε το 433/2 π.Χ.

        Σύμφωνα με τις πηγές, οι αρχιτέκτονες που εργάστηκαν ήταν ο Ικτίνος  και ο Καλλικράτης , ενώ ο Φειδίας πιθανόν  είχε και την ευθύνη του γλυπτού  διακόσμου.

       Είναι ένας από τους λίγους ελληνικούς ναούς, που είναι κατασκευασμένος αποκλειστικά και μόνο από  μάρμαρο  και ο μόνος δωρικός με ανάγλυφες όλες του τις μετόπες. Πολλά τμήματα του γλυπτού διακόσμου, του επιστυλίου και των φατνωμάτων της οροφής έφεραν γραπτό διάκοσμο με κόκκινο, μπλε και χρυσό χρώμα.                                              Στην κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε πεντελικό μάρμαρο, εκτός από το στυλοβάτη που κατασκευάστηκε από ασβεστόλιθο...

       Το πτερό είχε 8 κίονες κατά πλάτος και 17 κατά μήκος. Η τοποθέτηση των κιόνων είναι ασυνήθιστα πυκνή με αναλογία διαμέτρου κίονα και μετακιονίου διαστήματος 1:2,25               . Στις στενές πλευρές υπήρχε και δεύτερη σειρά 6 κιόνων που δημιουργούσε την ψευδαίσθηση δίπτερου ναού. 

   Μια άλλη ιδιομορφία ήταν η ύπαρξη ζωφόρου,  που  διέτρεχε  το σηκό σε όλο του το μήκος και αποτελεί ίσως την πιο φανερή από τις ιωνικές επιδράσεις. Οι μετόπες της ανατολικής πλευράς απεικονίζουν τη Γιγαντομαχία.

           Στην δυτική παριστάνεται  Αμαζονομαχία, στη νότια Κενταυρομαχία  και στη βόρεια σκηνές από τον Τρωικό πόλεμο.

Τμήματα της ζωφόρου του Παρθενώνα που αφαιρέθηκαν από το Λόρδο Έλγιν

          Η ζωφόρος απεικονίζει την πομπή των Παναθηναίων, , την πιο μεγάλη θρησκευτική γιορτή των Αθηνών. Είχε 160 μέτρα μήκος και σχεδόν ένα μέτρο πλάτος. Υπάρχουν ενδείξεις πως η ζωφόρος ολοκληρώθηκε αφού οι λίθοι που την αποτελούσαν είχαν υψωθεί στο κτίριο. Αν και η ζωφόρος λαξεύτηκε από ένα μεγάλο αριθμό τεχνιτών, το συνολικό σχέδιο είχε εκπονηθεί από ένα μόνο καλλιτέχνη. Το όνομα αυτό δεν είναι γνωστό αλλά υποθέτουμε πως είναι ο Φειδίας ή ένας από τους μαθητές του. Το θέμα της ζωφόρου είναι πρωτοποριακό, γιατί δεν διηγείται ένα μυθολογικό αλλά ένα πραγματικό γεγονός. Είναι η στιγμή της πομπής και της παράδοσης του πέπλου από τον λαό της Αθήνας στη προστάτιδα θεά Αθηνά. Στη δυτική πλευρά της ζωφόρου φαίνεται η ετοιμασία στον Κεραμεικό.. Στην ανατολική πλευρά, όπου ήταν και η είσοδος του ναού παριστάνονταν η Αθηνά, ο Ζευς, η Ήρα και άλλοι θεοί, που ήρθαν να πάρουν μέρος στην πομπή και ανάμεσά τους εμφανίζεται παιδί που παραδίδει στον ιερέα τον πέπλο.. Την σύνταξη, την πορεία και το τέρμα εκπροσωπούν 400 μορφές ανθρώπων και θεών, 200 μορφές ζώων, όπως πρόβατα, βόδια και άλογα. Η μεγάλη ποικιλία των παρισταμένων, η θελκτική σεμνότητα των παρθένων, η ελεύθερη και αβίαστη στάση των συνδιαλεγομένων ανδρών, η ζωηρότητα των αλόγων, η δύναμη των δύστροπων  βοδιών και τέλος η χάρη όλων των μορφών και των κινήσεων καθιστούν τη ζωφόρο, όχι μόνο αυθεντική ταινία της θρησκευτικής πομπής των Παναθηναίων και διαρκές μνημείο της δόξας των Αθηνών αλλά και αριστουργηματικό έργο του μεγάλου καλλιτέχνη του Παρθενώνα. Στη δυτική πλευρά της ζωφόρου, που απεικονίζονται οι σκηνές προετοιμασίας, υπάρχει μία πλάκα, στην οποία υπάρχει μόνο ένας άνθρωπος και ένα άλογο. Τα χαρακτηριστικά τους είναι εξαιρετικά λεπτομερή και πιστεύεται ότι η πλάκα αυτή είναι έργο του ίδιου του Φειδία. Στη βόρεια πλευρά παρουσιάζονται μορφές όπως οι αποβάτες,  οι μουσικοί, οι σκαφηφόροι, οι θαλλοφόροι, οι κανηφόροι και οι υδριαφόροι.

Κάτοψη του Παρθενώνα

   Στο ανατολικό αέτωμα, πάνω από την είσοδο, παρουσιάζονταν η γέννηση της Αθηνάς. Στο δυτικό αέτωμα, αυτό που ήταν ορατό από τα Προπύλαια, βρισκόταν η διαμάχη Αθηνάς και Ποσειδώνα για την κατοχή της αττικής γης. Η Αθηνά πρόσφερε το δέντρο της ελιάς και ο Ποσειδώνας έκανε να αναβλύσει θαλασσινό νερό από τον βράχο. Άνθρωποι και θεοί αποφάσισαν πως η Αθηνά είχε κάνει το καλύτερο δώρο και έτσι έγινε αυτή η προστάτιδα θεά της πόλης

         Στο εσωτερικό υπήρχε δίτονη (διώροφη) δωρική κιονοστοιχία σχήματος «Π», που δημιουργούσε ένα υπερώο, από το οποίο οι επισκέπτες μπορούσαν να θαυμάσουν από διάφορα σημεία το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς. Στον οπισθόδομο φυλασσόταν ο θησαυρός, δηλαδή τα πολύτιμα αφιερώματα της Αθηνάς.

          Η οροφή του στηριζόταν σε τέσσερις ιωνικούς κίονες. Η στέγη ολόκληρου του ναού, μαζί με τους στρωτήρες, τους καλυπτήρες και τα ακροκέραμα, ήταν μαρμάρινη, αλλά στηριζόταν σε μεγάλες ξύλινες δοκούς.

  Ο  Παρθενώνας παρουσιάζει τέλειες  αρμονικές αναλογίες μέχρι την παραμικρή του λεπτομέρεια· Μολονότι ο ναός αυτός ήταν μεγαλύτερος από τους άλλους δωρικούς ναούς της εποχής του (με 8x17 κίονες, αντί για 6x13 που συνηθίζονταν τον 5ο αι. π.Χ.), οι αναλογίες του ήταν τόσο αρμονικές, ώστε να του προσδίδουν εκπληκτική ομοιογένεια μορφής, μνημειώδη μεγαλοπρέπεια και πρωτοφανή χάρη σε σύγκριση με τους πιο βαρείς δωρικούς προκατόχους του.

  Στη φήμη του ναού συνέτειναν και οι ασύλληπτες εκλεπτύνσεις, οι αδιόρατες αποκλίσεις από την κατακόρυφο και την οριζόντια κατεύθυνση και οι αρμονικές αναλογίες. Ο στυλοβάτης παρουσίαζε ελαφρά τυμπανοειδή καμπύλωση, οι ραδινοί κίονες απέκλιναν από την κατακόρυφο προς το κέντρο του ναού και η συνολική σχεδίαση ήταν πυραμιδοειδής. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχανόταν μία κίνηση προς τα μέσα και προς τα πάνω που μετέτρεπε τον Παρθενώνα σε ένα παλλόμενο οργανικό σύνολο. Η ένταση των κιόνων (ένα ανεπαίσθητο «φούσκωμα» στο μεσαίο τμήμα τους) απέδιδε οπτικά το γεγονός ότι οι κίονες σήκωναν μεγάλο βάρος. Οι αναρίθμητες αυτές λεπτότητες σχεδιάστηκαν με μεγαλοφυή τρόπο και εκτελέστηκαν με απαράμιλλη μαθηματική ακρίβεια.

Σύμφωνα με το Κέντρο για την παγκόσμια Κληρονομιά  της UNESCO, ο Παρθενώνας ως τμήμα του ευρύτερου μνημειακού συμπλέγματος έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο των μνημείων της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς .
                                              

                www.ysma.gr Παρθενώνας(τρισδιάστατη παρουσίαση του μνημείου)