ΤΟ ΣΟΥΝΙΟ: Ο ιερός χώρος και το οχυρό του

      Το ακρωτήριο  του Σουνίου αποτελούσε κατά την αρχαιότητα το νότιο όριο της επικράτειας της πόλης- κράτους των Αθηνών.  Η πρώτη γραπτή  αναφορά στο  Σούνιο γίνεται από τον Όμηρο,  που το αποκαλούσε «Σούνιον ιερόν» (Οδύσσεια). Συγκεκριμένα αναφέρει πως εκεί ο Μενέλαος στο ταξίδι της επιστροφής από τη Τροία, σταμάτησε για να θάψει τον καπετάνιο του πλοίου του,  το Φρόντη. 

        Πληροφορίες   για την περιοχή του Σουνίου μας δίνουν επίσης ο Σοφοκλής(Αίας), ο Ευριπίδης(Κύκλωπες) ο Παυσανίας και ο Βιτρούβιος.

           *Ο ιερός χώρος

         Στο ακρωτήριο  του Σουνίου οι Αθηναίοι οικοδόμησαν ένα ιερό, το οποίο περιβάλλονταν από από τείχος. Το ιερό περιελάμβανε ναούς αφιερωμένους στους θεούς της πόλης.

          Ο κυριότερος ναός ήταν αφιερωμένος στον Ποσειδώνα, το θεό της θάλασσας.                        Πρόκειται για ένα ναό δωρικού ρυθμού και είναι ο μόνος ναός που έχει διασωθεί μέχρι σήμερα. Βρίσκεται σε ύψος 73 μέτρων από τη θάλασσα.

          Ο δεύτερος σε σπουδαιότητα ναός ήταν αφιερωμένος στη θεά Αθηνά, τη θεά της σοφίας και τη θεά από την οποία πήρε την ονομασία της η πόλη. 

          Στον υπαίθριο χώρο του ιερού ήταν στημένα αγάλματα, αφιερώματα της πόλης ή επιφανών Αθηναίων προς τους θεούς. Ένα από αυτά είναι γνωστό ως ο «Κούρος του Σουνίου» και εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. 

             Η κατασκευή του πώρινου ναού του Ποσειδώνα χρονολογείται στις αρχές του  5ου αιώνα. Όμως, ο υπό κατασκευή αυτός ναός δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, γιατί καταστράφηκε από τους Πέρσες  στη διάρκεια των Μηδικών Πολέμων.

               Ένας μικρός ναός του Ποσειδώνα, κτίστηκε λίγο αργότερα , προσωρινά για να καλύπτει τις ανάγκες της λατρείας. Οι Αθηναίοι δραστηριοποιήθηκαν ξανά για την ανέγερση ενός νέου ναού επί των χρόνων του Περικλή. Η κατασκευή του νέου ναού χρονολογείται μεταξύ των ετών 444-440, όταν η πόλη βρισκόταν κυριολεκτικά στο απόγειο της ακμής της. Η κορυφή του λόφου ισοπεδώθηκε για αυτόν τον σκοπό και τα απομεινάρια του παλαιού ναού απομακρύνθηκαν και ενσωματώθηκαν στον αμυντικό περίβολο.. Ο νέος ναός θα ήταν περίπτερος με δύο κίονες μεταξύ παραστάδων σε πρόδομο και οπισθόδομο, και κατασκευασμένος εξ ολοκλήρου από λευκό μάρμαρο...

                Μία ζωφόρος με ανάγλυφη κενταυρομαχία διέτρεχε τον πρόναο, ενώ άλλα, πολύ αποσπασματικά σήμερα σωζόμενα γλυπτά, διακοσμούσαν τα αετώματα και τις κορυφές της στέγης.

                Η κατασκευαστική του ομοιότητα με το ναό του Ηφαίστου στην Αγορά των Αθηνών προδίδει ότι ο αρχιτέκτονας ήταν μάλλον ο ίδιος..

              .Το μνημείο παρέμεινε όρθιο και ορατό για περισσότερες από δύο χιλιετίες.. 

             Από τον 18ο αιώνα όμως αρχίζει η εκτεταμένη λεηλασία του.. Σήμερα τμήματα των κιόνων του έχουν αναγνωριστεί στο Chatsworth της Αγγλίας, στη Βενετία και στο Potsdam της Γερμανίας.. Τα όρθια απομεινάρια του σεπτού οίκου αποτέλεσαν για αιώνες το κατεξοχήν σημείο αναφοράς των θαλασσινών όταν πλησίαζαν στην είσοδο του Σαρωνικού.. Το μνημείο του θεού της θάλασσας, που κατάλευκο υψώνεται σήμερα στην κορυφή του Σουνίου, είναι ακόμα γνωστό στους ναυτικούς ως «Καβοκολώνες», ενώ ενέπνευσε περιηγητές, λογοτέχνες του ρομαντισμού και ποιητές... Η απίστευτη θέα προς το αρχιπέλαγος και τα μαγευτικά ηλιοβασιλέματα το καθιστούν αναμφίβολα ένα μοναδικό μνημείο...!!! 

            

       *Το οχυρό του Σουνίου

                Το Σούνιο οχυρώθηκε κατά το 9ο έτος του Πελοποννησιακού Πολέμου για την προστασία της  διέλευσης από εκεί  των πλοίων που μετέφεραν σιτηρά, όπως πληροφορούμαστε από το Θουκιδίδη.

              Το οχυρό αυτό μάλιστα  θεωρούνταν το ισχυρότερο της Αττικής, όπως μαρτυρούν ο Δημοσθένης(Περί Στεφάνου, 238), ο  Λίβιος(ΧΧΧΙ 25) και ο Σκύλαξ (21).

                 Τα τείχη του, τμήματα των οποίων σώζονται μέχρι σήμερα, είχαν πάχος 3,5 μ. και περιέκλειαν κυκλικά το χώρο σε περιφέρεια 500 μ. ενώ ανά 20 μέτρα το τείχος εκείνο, έφερε προστατευτικούς τετράγωνους πύργους. 

             Το οχυρό αυτό επανδρώθηκε από φρουρά στρατιωτών της Μακεδονικής φάλαγγας,  η οποία όμως απομακρύνθηκε από το Δημήτριο τον Πολιορκητή  το 307 π. Χ.  Το 263 π. Χ.  η φρουρά του Σουνίου αντιστάθηκε σε επίθεση του Αντίγονου Γονατά, αλλά τελικά έπεσε το οχυρό και μια μακεδονική φρουρά  φρουρά ξαναεγκαταστάθηκε εκεί. 

             Οι Αθηναίοι ανακατέλαβαν το φρούριο το 229 π. Χ., όταν ο Άρατος της Αχαϊκής Συμπολιτείας επενέβη και ο διοικητής αναγκάστηκε να παραδώσει τη θέση του με αντάλλαγμα χρήματα.

               Την περίοδο 104-100 π.Χ, το Σούνιο το κατέλαβαν χίλιοι επαναστατημένοι σκλάβοι από τα ορυχεία του Λαυρίου..

                Γενικά η τότε περιοχή του Σουνίου έφθανε προς μεν ανατολικά μέχρι τον όρμο του Θορικού, βόρεια του σημερινού λιμένα του Λαυρίου, από δε δυτικά μέχρι την Ανάφλυστο κατέχοντας έτσι τη Σουνιακή άκρα «τον γουνόν τον Σουνιακόν» όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος (IV 99).