Τα ψηφιδωτά μωσαϊκά του Μεγάλου Παλατιού

      

              Το αυτοκρατορικό παλάτι κάλυπτε μια τεράστια έκταση από την Αγία Σοφία ως τον Ιππόδρομο και όλη την περιοχή  έως και τα θαλάσσια  Τείχη της Προποντίδας. Συνολικά 4 χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα ήταν η έκτασή του και σχεδόν η μισή επιφάνεια καλύπτονταν από τα υπέροχα μωσαϊκά. Τα περισσότερα από αυτά  φιλοτεχνήθηκαν  μετά το 532 μ.Χ. και την τρομερή Στάση του Νίκα με τις φθορές που προξένησε στον χώρο του παλατιού. 
            Γενικά υπήρχε ανέκαθεν πρόβλημα ανεύρεσης τέτοιων αρχαιολογικών θησαυρών, διότι κάθε φορά που η Πόλη άλλαζε τη  ρυμοτομία της, ανυψώνονταν, αφού τα πάντα χτίζονταν πάνω στα ήδη υπάρχοντα. Δεν είναι λοιπόν υπερβολή  να αποδεχθούμε  την άποψή ότι 3-4 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης  υπάρχει μία ακόμη Κωνσταντινούπολη.
          Τα περισσότερα από αυτά τα κειμήλια βρίσκονταν για αιώνες στην αφάνεια και μόνον μετά την ίδρυση του τουρκικού κράτους ξεκίνησαν οι ενέργειες και οι εργασίες ανασκαφής και απόκατάστασής τους. 
              Στις μέρες μας τα υπέροχα αυτά έργα της βυζαντινής τέχνης βρίσκονται στο Μουσείο Ψηφιδωτών Μωσαϊκών του Μεγάλου Παλατιού στην Πόλη. 
             

         

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ψηφιδωτής επιφάνειας από τον χώρο του παλατιού

Μωσαϊκό  με έμφαση στη  λεπτομέρεια

      
  Συνολικά απεικονίζονται 150 άνθρωποι και ζώα, με την επιρροή της διακόσμησης να αντλείται από τη φύση αλλά και τις ανθρώπινες δραστηριότητες όπως το κυνήγι, διάφορα παιχνίδια, βουκολικές εικόνες καθώς και μυθολογικά στοιχεία με το Διόνυσο να κυριαρχεί ως φιγούρα. Η μεγαλύτερη ενωμένη επιφάνεια που διασώθηκε έχει διαστάσεις περίπου 6x2 μέτρων και περιτριγυρίζεται από ένα πλαίσιο με ψηφιδωτά φύλλα ακάνθου (είναι τα ίδια φύλλα που συνοδεύουν την γλυπτή διακόσμηση του κορινθιακού κιονόκρανου). 

Η μεγαλύτερη επιφάνεια που διασώθηκε αναπόσπαστη

Άνθρωπος πέφτει από άλογο 

Ο τραγοπόδαρος Πάνας κουβαλά στους ώμους του τον (ακόμα πιτσιρικά) θεό Διόνυσο

           Για την έκταση των περίπου 1800 τετραγωνικών μέτρων επιφανείας που κάλυπταν τα μωσαϊκά , δραστηριοποιήθηκαν οι καλύτεροι μάστορες και τεχνίτες της εποχής από όλα τα μήκη και τα πλάτη της Αυτοκρατορίας. Τα νούμερα εντυπωσιάζουν καθώς σύμφωνα και με  υπολογισμούς χρειάστηκαν γύρω στις 80 εκατομμύρια ψηφίδες , ώστε με το μέγεθος  του μισού εκατοστού που έχουν, να καλύψουν όλη αυτή την έκταση.
                   Η τέχνη του μωσαϊκού,  εκτός από απίστευτα δύσκολη καλλιτεχνία, απαιτούσε και καλές τεχνικές γνώσεις. Έτσι για την κατασκευή του μωσαικού ήταν απαραίτητη η χρήση 3 στρώσεων. Το κονίαμα ήταν η πρώτη στρώση και αποτελούνταν από ένα μείγμα λεπτοκοκκινης άμμου, νερού και κονίας. Η δεύτερη στρώση ήταν μια ένωση πηλού, χώματος και θραυσμάτων τούβλου και τελικά πάνω σε αυτά τα 2 στοιχεία, έρχονταν να "ξαπλώσουν" οι ψηφίδες με μαεστρία που ξεφεύγει από τα όρια της οικοδομικής εργασίας και φτάνει στο στάδιο της υψηλής καλλιτεχνικής έκφρασης. 

Γυναίκα κουβαλάει νερό

Πάνθηρας επιτίθεται σε ελάφι. Χαρακτηριστικό το βλέμμα πόνου και σπαραγμού του άτυχου ζώου

            Τα ψηφιδωτά μωσαϊκά είναι μια απόδειξη της αίγλης και της δόξας του Βυζαντίου και σίγουρα σε αυτά περπάτησαν τόσοι σπουδαίοι άνθρωποι, που με τις αποφάσεις και τις στάσεις τους διαμόρφωσαν το παγκόσμιο γίγνεσθαι. Αυτά με τη  σειρά τους πέρασαν εκτός από αιώνες ακμής και αίγλης, μέσα από  πολλές καταπονήσεις από φυσικά φαινόμενα, κτιριακές αλλοιώσεις, τη  φθορά που προκαλεί ο αδυσώπητος χρόνος,  Έφθασαν στα όρια της πλήρους  εξαφάνισης. Μερικά από αυτά τα αρχαιολογικά έργα τέχνης επέζησαν και έστω και έτσι , μας χαρίζουν μια αίσθηση από την μεγαλοπρέπεια του βυζαντινού παλατιού και  του βυζαντινού πολιτισμού γενικότερα.